Het Parool Review – Ode To The Bijlmer

Het Parool Vijftigjarige wijk in Zuidoost geëerd

Nieuw licht op de Bijlmer

CBK Zuidoost organiseert een tentoonstelling over vijftig jaar Bijlmer. Elf kunstenaars staan stil bij de geschiedenis van de beroemdste en beruchtste nieuwbouwwijk van Nederland.

Bijlmernostalgie is ingewikkeld, bleek afgelopen zaterdag op de opening van de tentoonstelling Ode aan de Bijlmer. De groezelige foto’s en video’s die Patrick Koster (1967) en Thérèse Zoekende (1972) in de jaren 1989-1997 in de Bijlmermeer maakten, bevestigen het beeld van een enge buurt waar het gevaar overal op de loer lag. Het werk van fotografe Brenda de Vries laat ook een andere kant zien. Zij kroop in de huid van haar alter ego Syd D. Doscher en ging op zoek naar haar jeugdherinneringen in de Bijlmer. De gefotografeerde fragmenten van betonnen flats, spelende kinderen en nieuwbouwhuizen zijn losjes met naald en draad aan elkaar bevestigd, wat vergankelijke beelden vol weemoed oplevert.

Groene stad

Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat de eerste bewoners in de Bijlmer de sleutel kregen van hun hypermoderne woningen. De honingraatvormige flats waren ontworpen door Siegfried Nassuth (1922-2005), volgens de allernieuwste stedenbouwkundige inzichten. Nassuth liet zich inspireren door de modernistische ideeën van de Zwitsers-Franse architect Le Corbusier. Er kwam een scheiding tussen wonen, werken en recreëren. De nieuwe wijk moest de groene stad van de toekomst worden, met licht, lucht en ruimte voor alle bewoners.

In de la

Zoals bekend bleken zulke utopische ideeën een tikkeltje naïef, waarna een groot deel van de hoge flats werd afgebroken. Toen kunstenaar Hans van Houwelingen (1957) in 2006 door stadsdeel Zuidoost benaderd werd om een monument voor de Bijlmer te maken, bedacht hij een beeld op een viaduct langs de Gooiseweg, ter hoogte van de Daalwijkdreef. Van Houwelingen: “De Gooiseweg had eigenlijk twee keer zo breed moeten worden. De plannen voor die brede weg werden gewijzigd, maar de fundamenten liggen er nog steeds. Ze vertellen iets over de ambities en de ideologie van de wijk. Toen de hoge flats werden afgebroken, heb ik voorgesteld om een model van een Bijlmerflat op de fundamenten van dat viaduct te zetten.” Van Houwelingen wilde zijn Bijlmermonument opdragen aan Siegfried Nassuth, maar de plannenmakers in de buurt waren juist druk bezig om diens ontwerpen weg te poetsen. Het was niet het juiste tijdstip om de oude hoogbouw te eren met een monument en Van Houwelingens ontwerp verdween in de la.

K-buurt

Nu presenteert hij zijn maquette opnieuw, naast een fotomontage van hoe het kunstwerk er ongeveer uit zou kunnen zien. “Nu wijzen de neuzen blijkbaar de andere kant op. Tijdens de opening van de tentoonstelling kreeg ik veel positieve reacties en ik heb net met een aantal politici gesproken die gaan bekijken of het monument alsnog kan worden gerealiseerd.” Grafisch ontwerper Floor Wesseling (1975), oprichter van Studio Wesseling, is opgegroeid in de Bijlmer. Hij ontwierp twee lichtbakken, anderhalve meter hoog, in de vorm van letters die vroeger aan de garages in de G- en K-buurt hingen. “Ik woonde in de G-buurt en als je ’s nachts uit de stad kwam, zag je de naam van je flat op-

Als je ’s nachts uit de stad
kwam, zag je de naam van
je flat opdoemen in het
donker

doemen in het donker.” Tegenover de blauwe G hangt een rode K, de buurt waar Wesselings vriend en collega Marques Malacia vroeger woonde. Het lettertype is Futura medium, ontworpen in 1927. Een modernistisch ontwerp, maar volgens Wesseling ook tijdloos. “Het is net zo op de toekomst gericht als de Bijlmer, de ideale stad. De letters zijn eigenlijk een neutraal portret van de gruwelijkheden van mijn jeugd. Want er waren veel jeugdbendes die zich identificeerden met hun buurt. Zo werd het G tegen K. Eind jaren tachtig keken we naar de straatcultuur in Amerika, naar hiphop en gangsterrap.” Het rood van de K en het blauw van de G zijn ook een knipoog naar de Bloods en de Crips in Los Angeles, al was de rivaliteit in de Bijlmer niet zo heftig, erkent Wesseling. “Maar er waren behoorlijke ruzies en straatgevechten met wapens. Dus die letters zijn een abstract typografisch beeld met een zeer persoonlijke lading.”

Herinterpretatie

Als onderdeel van de tentoonstelling presenteert Studio Wesseling zaterdag 29 september ook een nieuw, tijdelijk werk op het plein tegenover CBK Zuidoost. Het is een herinterpretatie van het verdwenen kunstwerk De grote glijbaan van Karin Daan (1944), dat zich vroeger vlak bij de metrohalte Ganzenhoef bevond. Het bestond uit twee glijbanen onder een viaduct, dat door kinderen gretig werd gebruikt. Wesseling: “Als mijn ouders daar boodschappen gingen doen, ging ik er altijd spelen. Omdat er twee banen naast elkaar waren kon je wedstrijdjes doen met andere kinderen. De dingdong die we hoorden als de metro wegreed was ons startsein.”

Tentoonstelling Ode aan de Bijlmer, CBK Zuidoost.
T/m 20/10

Kees Keijer
AMSTERDAM